Tytuł: Tour de France. Etapy, które przeszły do historii
Autor: Richard Moore, tłum. Bartosz Sałbut
Wydawnictwo:  SQN 2018

Pomysł, lata pogłębiania wiedzy, cierpliwość i ogrom pracy. Z powszechnie znanego przepisu na dobrą książkę sportową skorzystał Richard Moore, który opowiedział o Tour de France opisując 20 etapów z nowożytnej historii wyścigu.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Zaczynam od pochwał, bo to książka lepsza, niż zakładałem. Pomysł jest prosty – opisać historię największej kolarskiej imprezy przez pryzmat jego najciekawszych momentów. Znaleźliby się autorzy, którzy takie zamówienie zrealizowaliby w trzy miesiące bez wychodzenia z domu. Inni, jak Colin O’Brien, do tematu podeszliby kronikarsko. Jego chronologiczna i sztywna książka o historii Giro (promowana w Polsce razem z historią TdF) jest w mojej ocenie nieudana.

Richard Moore sam chciał pojechać w Tourze, ale talentu wystarczyło mu, aby ścigać się na poziomie krajowym. W latach 90. wystąpił m.in. w Tour of Britain i jako członek szkockiej reprezentacji na Igrzyskach Wspólnoty Narodów. Dekadę później odbierał nagrody za biografię Roberta Millara. W kolejnych książkach opisywał rywalizację Grega LeMonda i Bernarda Hinault, świetnie sprzedała się jego publikacja o drodze na szczyt brytyjskiego kolarstwa. To była jego podbudowa.

Tak jak kolarz musi wyjeździć swoje kilometry, tak autor powinien zdzierać zelówki dobijając się do kolejnych bohaterów. Żeby porozmawiać z Claudio Chiappuccim, Moore jedzie do jego domu w Como. Pretekst – etap z 1992, gdy Włoch zaatakował na 14. kilometrze górskiego etapu. 7 godzin później jako pierwszy przekroczył linię mety. Zdjęcie z tego momentu wygrzebał w trakcie rozmowy z autorem z jednej z szuflad. Wcześniej długo opowiadał o emocjach na trasie. Z kolei Urs Zimmermann został zdyskwalifikowany za to, że w dniu przerwy podróżował samochodem, a nie jak pozostali, drogą lotniczą. W tej opowieści obserwujemy nieznanego zawodnika, który zmaga się z depresją. O życiu na rowerze i w cywilu opowiada m.in. Joël Pelier. Francuz wygrał etap po 4,5 godziny samotnej ucieczki. Nie zrobił wielkiej kariery, nigdy nie był gwiazdą, a dziś nie ma nic wspólnego ze sportem.

W książce mamy też elementy jazdy obowiązkowej – ikoniczne etapy Eddy’ego Merckxa, pojedynki Lance’a Armstronga z Janem Ulrichem czy Ibanem Mayo. Ale sporo tu także zawodników nieznanych, często zapomnianych. Do tego dużo cytatów i nade wszystko, przemyśleń samych zawodników. Jak pisze Moore, dla wybitnego sprintera etapy górskie są stronami B hitowych singlów, których nikt nie słucha. Kiedy podczas jednej z aplejskich wspinaczek widzowie przed telewizorami emocjonowali się walką o zwycięstwo w Tourze, dla Davida Millara bohaterem dnia był policjant, który wspierał go przez pięć godzin. Tak długo kolarz jechał sam, za grupetto. Policjant informował kibiców o ostatnim zawodniku na trasie, podawał wodę, wspierał Brytyjczyka. Dla kolarza to on był bohaterem. Aby pomóc czytelnikowi zrozumieć zasady peletonu, autor opisał etap, w którym jadącym w czołówce zawodnikom dwóch holenderskich ekip dyrektorzy sportowi kazali przestać pracować. Najważniejsze dla nich było to, by etapu nie wygrał bezpośredni rywal. Woleli zrezygnować z walki, niż ryzykować wygraną przeciwnika.

Wiele tu o kolarskiej codzienności, taktyce w peletonie, kraksach i dopingu. Przede wszystkim o EPO, które zmieniło wszystko. Rozdział o Davidzie Millarze to historia o odkupieniu. Mimo wielu osiągnięć, jednym z największych triumfów pozostanie etapowe zwycięstwo w 2012 roku. Na mecie Brytyjczyk opowiadał o długiej drodze, utraconej czci i powrocie. Został pierwszym zawodnikiem w 99-letniej historii imprezy, który wygrał etap przyznając się do stosowania w swoim życiu dopingu.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Tytuł: Niezwykły świat przedwojennego futbolu
Autor: Remigiusz Piotrowski
Wydawnictwo:  PWN, 2019

Narzekania na poziom rodzimej piłki, skandale korupcyjne, kłótnie z PZPN-em i budżety klubów dociskane kolanem. Brzmi znajomo? Tak wyglądał polski futbol sto lat temu.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Wszystko już było. Przed wojną borykano się nawet z tak współczesnymi, mogłoby się wydawać, problemami, jak odpowiedzialność związku za kontuzję piłkarza na zgrupowaniu reprezentacji. Dziennikarze zastanawiali się, czy klub, do którego wraca kontuzjowany reprezentant może domagać się zwrotu kosztów jego leczenia. Nawet skargi na przepełniony kalendarz rozgrywek mają już w Polsce stuletnią tradycję.

Dłużej, niż w innych krajach trwała w Polsce dyskusja o tym, czy dżentelmen może brać pieniądze za kopanie piłki. Przepisy utrzymujące fikcję amatorstwa rzecz jasna obchodzono. Kiedy wydało się, że łącznik Garbarni Kraków ma grać w piłkę we Lwowie, bo tam pracę szofera zaoferował mu członek zarządu Pogoni, prasa biła na alarm. „Kapering” był zakazany. Piłkarz Pazurek klubu nie zmienił, ale zawodnicy i tak byli transferowani, mimo idiotycznego przepisu o karencji.

Zobacz, gdzie padł pierwszy gol w historii polskiej piłki.

Przedwojenne piłkarstwo klepało biedę. Ruchowi zdarzyło się, że nie był w stanie pokryć kosztów przyjazdu oraz noclegu 12 piłkarzy Warszawianki oraz trenera. Sprawa ciągnęła się tygodniami, bo zanim klub z Hajduk Wielkich patronatem objęła huta Batory, pieniędzy w nim zawsze brakowało. Na trybunach dochodziło do regularnych bitew, szczególnie na tle narodowościowym i politycznym. Zdarzało się, że tzw. „maniacy” pobili sędziego.

Kiedy spojrzałem na dorobek Remigiusza Piotrowskiego, na chwilę stałem się nieufny. W stosunkowo młodym wieku autor zdążył już napisać książki o zamachach w II RP, międzywojennych zwyczajach, artystach czasu okupacji, przedwojennych literatach oraz akcjach zbrojnych Armii Krajowej. Na szczęście nie przeskoczył bezpośrednio z portretowania aktorów do opowiadania o piłkarzach. Wcześniej pisał o ŁKS-ie na fanowskich stronach, a na 110. urodziny klubu nakreślił jego historię. Na trybunę stadionu przy al. Unii trafił w wieku 8 lat, a sam próbował kopać piłkę w łódzkim Orle. Książkę czyta się dobrze.

Czytaj o najstarszych boiskach piłkarskich w Polsce.

Piotrowski sprawnie opisuje korupcję („bujda mecze”), przesądy piłkarzy, dietę (odradzano przyjmowanie dużej ilości płynów, a jeśli już, to lepsze mleko, niż woda), frekwencję (średnio 3-5 tys. w najwyższej lidze), ceny biletów w poszczególnych miastach (przeciętnie 10% tygodniówki robotnika), sposób gry (nie poważano zagrywania piłki z powietrza), treningi (aby zmusić do ćwiczenia słabszej nogi, kazano grać w jednym bucie) i wygląd zawodników (zarówno na bramce, jak i w obronie z powodzeniem grali zawodnicy poniżej 170 cm wzrostu). Już przed wojną narzekano na słabą technikę rodzimych gwiazdek. Kiedy polskie drużyny mierzyły się z zagranicznymi, brak obycia z piłką był widoczny gołym okiem. Rozprawiano więc o systemie szkolenia i słabości mentalnej graczy znad Wisły. Debata trwa do dziś.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Zobacz także: Byłem na najstarszym stadionie świata [Z PODRÓŻY]

Tytuł: Sebastian Mila. Autobiografia
Autor: Sebastian Mila, Leszek Milewski
Wydawnictwo:  Sine Qua Non, 2019

Po serii książek o piłkarzach, których pochłonęły nałogi, swoją historię opowiedział zawodnik, który zdobył historyczną bramkę dla reprezentacji Polski. Niestety, trudno się oprzeć wrażeniu, że także u Sebastiana Mili zabrakło odpowiedniego nastawienia do zawodowego sportu.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Wybór najjaśniejszych boiskowych momentów pomocnika jest prosty. Rzut wolny z Manchesterem City w barwach Groclinu oraz zwycięski gol z Niemcami. Od szczegółowego opisu bramki na Narodowym, Leszek Milewski, rozpoczyna książkę. Mila precyzyjnie opowiada, jakie myśli przelatywały przez jego głowę przez kolejne sekundy akcji. To jeden z najlepszych fragmentów autobiografii.

Piłkarz z Koszalina ma kilka niezaprzeczalnych osiągnięć. Dobrze zapowiadał się w Grodzisku, odbił się od Zachodu, a potem był liderem mistrzowskiego Śląska. Powrót do Gdańska to podobnie jak zagraniczne wojaże, okres jednoznacznie nieudany.

Były kapitan Śląska i Lechii jest wobec siebie krytyczny. Zawsze był świadomy swoich ograniczeń. Brak szybkości sprawiał, że marzenia o naprawdę dużej karierze były nierealne. Osiągnął więcej, niż wielu lepiej zapowiadających się zawodników. Ale czytając książkę okazuje się, że zabrakło mu charakteru.

Kiedy spadł na niego deszcz pochwał od trenera rywali, posłanie go na boisko było bezcelowe. Nie wytrzymał obciążenia. Do Austrii trafił nieprzygotowany mentalnie, a wyzwanie go przerosło. Nie udźwignął oczekiwań także w Norwegii. Kiedy we Wrocławiu w końcu spełnił pokładane w nim nadzieje, szybko odpuścił. Jego wagę z tamtego czasu można nazwać efektem ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. Gdy przed meczem reprezentacji w tunelu spojrzał w oczy pewnego siebie Michela Ballacka, w głowie Polaka pojawiły się znaki zapytania, czy znalazł się we właściwym miejscu.

Należę do wąskiej zapewne grupy czytelników, która sięgnęła po książkę nie dla Sebastiana Mili, ale dla Leszka Milewskiego. Kojarzony z „Weszło” autor wykazał się sprawnością, ale oczekiwałem więcej. Konstrukcja jest dość oczywista, akcenty rozłożone poprawnie. Całość czyta się przyjemnie, ale książka nie jest porywająca. Przypomina średni mecz Sebastiana Mili. Niby fajnie, ale lepiej skierować uwagę gdzie indziej.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Tytuł: Wisła w ogniu. Jak bandyci ukradli Wisłę Kraków
Autor: Szymon Jadczak
Wydawnictwo:  Sine Qua Non, 2019

W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy żaden dziennikarz nie zmienił w polskim sporcie tyle, co Szymon Jadczak. To, że w „Wiśle w ogniu” samej piłki jest niewiele, nie zmienia faktu, że to najważniejsza polska książka sportowa ostatnich kilkunastu miesięcy.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.

Organizatorzy plebiscytu „Sportowa książka roku” niedawno zastanawiali się, czy pozycja dziennikarza TVN24 powinna uczestniczyć w konkursie. Ja nie mam żadnych wątpliwości. Nie wiem, czy wygra, bo pozycji, które powinny wytrzymać próbę czasu, pojawiło się na półkach przynajmniej kilka. Jednak z pewnością praca żadnego dziennikarza nie wpłynęła na rzeczywistość równie mocno.

Pamiętam moją reakcję na telewizyjny reportaż „Piłka nożna i gangsterzy”. Zastanawiało mnie, dlaczego wiceprezes spółki, której drużyna gra w ekstraklasie, przedstawiany jest jako Damian D. Nie był wtedy oskarżony, normalnie funkcjonował w ligowej piłce. Dopiero z książki dowiedziałem się, jak bardzo gangsterzy podporządkowali sobie środowisko Wisły. Wstawienie całkowicie zależnego człowieka do zarządu spółki wcale nie było ich największym osiągnięciem.

Sporo tutaj brutalnych opisów, okołowięziennych anegdot. Do tego niewiargodne przygody Jakuba Meresińskiego, „Misiek” terroryzujący wielosekcyjny klub, zasłużeni działacze udający, że niczego nie widzą. Moje ulubione fragmenty obnażają głupotę tysięcy kibiców, którzy na trybunach dają się manipulować grupie bandytów. Jadczak był masowo lżony w internecie, wielu zwykłych kibiców uznawało Sharksów, dziś już oficjalnie zorganizowaną grupę przestępczą, za element polskiej normy. Z książki dowiadujemy się, że o ile na trybunach oficjalnie najważniejszymi wartościami są klub i lojalność, to kibolscy liderzy mają inne zasady. Jeśli szef bojówki wrogiego klubu ma dobre dojście do narkotyków, decyzja jest oczywista – trzeba zrobić wspólny biznes. Kibice latami wieszają na trybunach prześcieradła z więziennymi hasłami. Potem okazuje się, że czołowe postacie gangu idą na współpracę z organami ścigania. 

Wisła Kraków wyrwała się bandytom i liże rany. Marzena M. jest w areszcie, „Misiek” opowiada prokuratorom szczegółową historię swojego życia. Szymon Jadczak też dochodzi do siebie. Przyznaje, że książka „przeorała mu głowę”. Za sukces, jakimi są reportaż, książka oraz wszystkie efekty jego pracy, zapłacił w życiu prywatnym. Mówi, że nie wie, czy ponownie poświęciłby na ten temat dwa lata. Oby kolejni autorzy byli równie odważni, a ich pracodawcy tak cierpliwi.

Więcej recenzji książek sportowych na blogu w tej kategorii.